Հարցազրույց ԵՊՀ դասախոս, Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ Մեսրոպ Մանուկյանի հետ:

-1000 դրամների թեման բուռն քննարկումների ու քննադատությունների առիթ դարձավ ,այնուամենայնիվ ընդունվեց և այսօր արդեն իրողություն է:Իշխանափոխությունից հետո ինչ-որ բան փոխվել է,թե՞ ոչ:

-Այսօրվա կառավարության ղեկավարը՝վարչապետը,այն ժամանակ լինելով ընդդիմադիր գործիչ,ինքը նույնպես կողմ քվեարկեց այս օրենքին,որից հետո ստեղծվեց հիմնադրամը:Այն իր գործունեությամբ ամբողջությամբ թափանցիկ է, փոխհատուցում է միայն զոհվածների և հաշմանդամ դարձածների ընտանիքներին:Հեղափոխությունից հետո ,առաջին անգամ սեպտեմբերին ,ես բարձարձայնեցի այն հարցը,որ ստվերից հարկային դաշտ վերադարձած աշխատողների թիվը չի արտացոլվում մեր հիմնադրամի վրա,բայց կարծեցի,թե տեխնիկական խնդիրներ կան:Երկրորդ անգամ այդ խնդրին անդրադարձել եմ դեկտեմբերին,հոգաբարձուների խորհրդի նիստի ժամանակ,որից հետո ես նամակով երկու անգամ դիմել եմ վարչապետին և պնդել եմ,փաստեր եմ ներկայացրել,որ վարչապետի կողմից հնչեցրած սկզբից 35 000 աշխատողների վերադարձը հարկային դաշտ ոչ մի ձևով չի արտացոլվում մեր հիմնադրամի վրա :Այսինքն ստացվում է,որ ամսեկան 35 000 000 դրամի մուտք պետք է ապահովվեր մեր հիմնադրամը,որը չի եղել:Երկորդ անգամ արդեն ես մեր մարտ ամսվա նիստից հետո ,երբ ամփոփեցինք մեկ տարին ,պարզ դարձավ,որ հեղափոխությունից հետո,ամսեկան կտրվածքով աճը մոտավորապես 5026 աշխատող եղավ,այսինք՝5 260 000 դրամ,բայց արդեն հիմնադրամ դիմել են 6421 քաղաքացիներ, ովքեր աշխատում են մեկից ավելի տեղ և պահանջում են իրենց գումարների վերադարձը,որը օրենքով սահմանված է և իրենք պետք է հետ ստանան:Ստացվում է ,որ մենք կունենանք բացասական դիմանիկա, դրա համար ես սկսեցի հրապարակայնորեն այս հարցը բարձրաձայնել, ասել՝ինչու արձգանք չկա:Կամ այս գումարները,թվերը,որը հայտարավում են՝ չկան,կամ եթե ստվերից հանվել է,այդ գումարները մխսվում են և իրենց նպատակին չեն ծառայում:Ինձ համար շատ անհասկանալի ձևով, Ստրասբուրգում,ամենաբարձր ամբիոնից մեր վարչապետը հայտարարեց,որ 50 000 նոր աշխատատեղ թ ստեղծվել կամ ստվերից ետ են վերադարձել հարկային դաշտ:Ինձ համար շատ ողջունելի էր ,որ նախորդ ԱԺ -կառավարության նախորդ հարց ու պատասխանի ժամանակ,Լուսավոր Հայաստան խմբակցության պատգամավորների կողմից այս հարցը բարձրացրեց:Շատ զարմանալի էր և նաև վարչապետը հիմնավորեց իմ այն պնդումները,մտահոգությունները ,որ այդ 50 000 թիվը այսինքն 50 000 000 դրամը չի արտացոլվում մեր հիմնադարմի մուտքերում:Ինչո՞ւ են վարչապետին ականջահաճո թվեր ներկայացնում կամ հրապարակում,ինչու են ասում,որ 50 000 աշխատողներ են գրանցվել կամ ստվերից հանվել: Եթե հետ է եկել, արդյո՞ք դա անգործության արդյունք է,որ այդ 50 000 000 դրամը չի մուտքագրվում մեր հիմնադրամին:

-Գուցե պետք է ասվի:

-Ստացվում է,որ ինչ-որ պետական աշխատողներ իրենց տեղում չեն:Մյուս խնդիրը,արդյոք մեր տարին ամփոփել ենք և այդ թիվը չի ամփոփվում,այդ աշխատողները չպետք է պատժվե՞ն: Այս պարագայում ,եթե ՊԵԿ-ը հայտարարում է,որ մենք մուտքագրել ենք,ստացվում է,որ ֆինանսների նախարարությունն է փոշիացրել այդ գումարը,որտե՞ղ է այն :Ընդունենք,որ վերջին 4 ամիսներին է եղել 50 000 000 դրամ,նրանից առաջ 35 000 000 է եղել,որտեղ է այդ 200 000 000 –ը,ինչու չի արտացոլվում: Չէ,որ այն նույն գումարը մենք նպատակադրված ներդրում կատարելով եկամտաբերություն ենք ապահովում:

-Կամ այս թվերը իրականությանը չեն համապատասխանում,կամ ինչ-որ մի օղակում սրանք ոչնչանում են:

-Եթե 2 ամիս անցնի,հունիսին պլանավորվում է մեր հերթական նիստը,և այս թվերը չարտացոլվեն մեր հիմնադրամում,ստացվում է,որ վարչապետին սխալ թվեր են ներկայացրել ,ստացվում է,որ ստվերը չի եղել,կամ ,եթե եղել է մուտքագրվել են,ուրեմն մեր երկրում փոշիացման մեխանիզմ կա:

-Հակված եք մտածելու,թե այդ գումարները չեն եղել,թե ինչպես դուք ասացիք՝ինչ-որ կառույցներ փոշիացնում են:

- Ես որպես տնտեսագետ ,վերլուծելով երկրի տնտեսական իրավիճակը, կարծում եմ համապատասխան կառույցի ղեկավարները վարչապետին ականջահաճո թվեր են ներկայացրել,ստվերը որպես այդպիսին չկա,սուտ է:Տարին արդեն ամփոփվել է,որտեղից են այդ թվերը,գումարները բերելու:Ինձ համար շատ ողջունելի կլինի,որ ստվերից հետ են բերել և այդ գումարն ամբողջությամբ մուտք լինի հիմնադրամին: Իմ կարծիքով,որը իրականոթյանն ավելի մոտ է,ստվերից 50 000 աշխատող օրինական դաշտ չի վերադարձել:Կարծում եմ՝երկու ամիս անց բոլորս կհամոզվենք:

-Համեմատելով նախկինի հետ,ըստ ձեզ ինչ՞ ցուցանիշ է:

-Ամսեկան կտրվածքով մոտ 50 000 աշխատողի շուրջ է պտտվոմ,այսինքն՝մեր երկրում իրական աշխատողների քանակը ընդունենք 50 000 է,այդ պարագայում 10 տոկոսի շեղում է լինում: Ես ակնկալում եմ,որ կոնկրետ 50 000 ,կամ 30000-40000 աշխատողի արտացոլանքը հիմնադրամում պետք է երևա:

-Մինչդեռ ձեզ մոտ տարբերությունը վերջին մեկ տարվա ինչքա՞ն է:

-Եթե տարվա կտրվածքով ենք վերցնում 27 000 000 դրամի տարբերություն է լինում, եթե հեղափոխությունից հետո եք դիտարակում,ստացվում է ամսեկան կտրվածքով 5 260 000 ,5026 աշխատողի մասին է խոսքը:

-Այսինքն ,10 անգամ ավելի շատ է ներկայացվում: Հնարավոր համարո՞ւմ եք,որ ուղղակի չեն վճարում:

-Պետական կառույցների թերացումն է,եթե չեն վճարում,օրենքով ամրագրենք ,տուգանենք այդ մարդկանց, չէ որ այդ հիմնադրամի գործուներությունը մի նպատակի է ծառայում,ծառայում է մեր զոհվածների ,հաշմանդամների ընտանիքների սոցիալական կարիքների համար: 2008-ին բոլոր զոհվածների և հաշմանդամ դարձածների ընտանիքներին փոխհատուցել ենք, այս պարագայում,կրկնեմ,ով է թերացել իր աշխատանքի մեջ:

-Չի բացառվում,որ չեն վճարել:

-Եթե չեն վճարել,ապա համապատասխան կառույցի աշխատողներն իրավունք չունեն աշխատելու,մի օր մնալու կառույցում:Թող ծանուցագրեր ուղարկեն,բարձրաձայնեն խնդիրը,հիմա նոր հասավ վարչապետին,նա ասաց,որ իրոք խնդիրը կա,եթե խնդիրը կա,ու հետևողական չեն,պետք է պատժվեն:

- Սա նախկին իշխանությունների ընդունված օրենքն էր,ինչպե՞ս են հիմա այս հարցին նայում ներկա նախարարը,այլ պաշտոնյաներ:

-Պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանի կողմից հատուկ ուշադրություն,վերաբերմունք կա այս հիմնադրամին,քանի որ հիմնադրամը խնդիրները լուծում է և փուշ է հանում ՊՆ-ի մատից:Տոնոյան Դավիթի կողմից միշտ աջակցություն կա, ԱՄՆ վերջին այցելության ժամանակ ներկայացրել էր մեր գործունեությունը ,ներկայացրել կարևորությունը :Վարչապետը դեռ ընդամիդիր գործիչ լինելով ,կարևորել է հիմնադրամի գործունեությունը,այսօր էլ է բարձրաձայնում այդ մասին: Նա հայատարում է,որ եթե ամեն ինչ լավ լինի,ետ ենք իջնելու մինչև 90-ականներ:Ինչը չեմ կարող ասել մնացած պետական կառույցների ղեկավարների մասին:

-Ողջունում են,բայց հավաքագրումը չկա՞:

-Իմ կարծիքով դա սաբոտաժ է վարչապետի դեմ այդ կառույցների աշխատողների կողմից: Իրենք չեն աշխատում,թերանում են,վարչապետին սխալ ցուցանիշներ են ներկայացնում,ոչ ոք չի կանգնի ասի ՊԵԿ-ը կամ ֆիննախը սուտ էր խոսում,սուտ խոսողի պիտակը փորձելու են կպցնել վարչապետի վրա: Ինչի՞ համար:Ինչի՞ են վարչպատին վատ դրության մեջ դնում:

-Վարչապետը նոր չի վարչապետ դարձել,մի տարի է դրա մասին խոսում է,կարելի էր մեկ ամսում այս հարցը լուծել:

-Վարչապետի կողմից մեր հիմնադրամին աջակցություն կա:

-Հանգիստ կարելի է հայտարարել,որ այս թվերը իրականությանը չեն համապատասխանում: 

-Տրանսպորտի նախարարն էլ պետք է հետևողական լինի,օգնի նամականիշերի հարցով,Դավիթ Տոնոյանին եմ դիմել ,որ այդ հարցին լուծում տա:Քաղաքապետ Հայկ Մարությանը ֆեյսբուքյան իր էջում մի խայտառակ նկար էր դրել, ու գրել՝սա է ժողովրդի պատասխանը՝կապված 1000 դրամանոց ռեկետի հետ:Մինչև սկսես քաղաքի սրճարանները մաքրելուց,մյուս բաներից սկսիր,մարդը ինքը պետք է ինքնամաքրվի:

-Սա իսկապես քաղաքապետ եղած ժամանակ է եղե՞լ:

-Ինքը չի մաքրել իր էջից, վերջերս էլ կար,ես խնդրել եմ Տոնոյան Դավիթին,որ նա ասի՝ բարոյական չի այս պարագայում նման բաներ անել:

-Գուցե քաղաքապետ լինելուց հետո էլ է նույն կարծիքի՞ն:

-Դա ողբալի կլինի, այսօր 200-ից ավել ընտանիքներ մեր հիմնադրամի շահառու են, ես էթիկայի նորմից ելնելով նույն պատասխանը իրեն չեմ տա:Եթե ինչ-ոչ մեկը կփորձի նման վերաբերմունք ցուցաբերել հիմնադարամի նկատմամբ,խիստ պատժելի կլինի: Պարոն Տոնոյանին ես խնդրեցի,ինքը հետևողական եղավ, որի արդյունքուն երկու առաջ ջնջեց :Մինչ այդ վերաբերմունքը չեմ տեսել:

-Ինչպե՞ս է աջակցում վարչապետը:

-Հայտարարությամբ և կարևորություն տալով:Ես վստահ եմ ,որ ինքը ոչնչից տեղյակ չի,այդ 50 000-ի սուտը,որ կա,ինչով կարելի է այդ ստով կերակրել: Շատ քիչ ժամանակ,երկու ամիս հետո պարզ է լինելու ,որ այդ թիվը կամ կա,կամ չկա:

-Խնդրում եմ խոսեք նվիրատվությունների և վերջին մեկ տարվա ներդրումային քաղաքականության մասին:

-Բիզնեսմենի համար ամենակարևորը հստակությունն է,մեր երկրում ամենամեծ պրոբլեմը գազի սակագինն է,ոչ ոք չգիտի այդ 10 տոկոսը ,որ թանկացել է,ո՞ւմ վրա է դա:

-Ասում էին շատ ներդրումներ կլինեն:

-Տարվա կտվածքով 2 000 000 խորանարդ մետր Հայաստանում գազ է ներկրվում,այս պարագայում 30 000 000 դոլարի ճեղքված է լինում:Հիմա 1 խորանարդ մետրը նախկին 150 դոլարի փոխարեն լինելու է 165 դոլար:Եթե նայում ենք 30 000 000 դոլարից ավելի ճեղքվածք է լինում,այս պարագայում ,եթե դիտարկում ենք,որ աշխատողներին են կրճատելու,ոնց եք կարծում, 5000 աշխատող պետք է կրճատե՞ն:

-Սպասարկող կազմը պետք է կրճատվի…

-Չկա հստակություն,ով է մեր փոխարեն գումարը վճարել այս մի քանի ամիսների համար,եթե մեր կառավարությունն է վճարել,ես շնորահակալ լինեմ իմ կառավարությանը,եթե իմ կառավարությունն է վճարել,ուզում եմ հասկանալ ,թե բյուջեի մեջ ո՞ր կետում է նշված,որ գազի գնի փոխհատուցումն է: Չկա այդ կետը:Հաջորդ խնդիրը՝գազի սակագինը,եթե հստակ չեղավ,ցանկացած ներդրողի գործունեության համար,գնագոյացման ,ինքնարժեքի վրա ազդելու է : Հստակ պետք է իմանա՝գազի գինը մեր երկրում ինչքան է,և քանի տարի է այդ գինը լինելու:Նույն այս բարձրացած գնով քանի տարի է լինելու: Ներդրումների համար առաջին խոչընդոտը գազի գինն է …

-Ո՞ր երկրներում է հստակ ,որ այքան տարի գազի գինը այքան է լինելու,գազի գինը ուղիղ կապված է քաղաքականության հետ:

-Ես համաձայն չեմ այդ կարծիքի հետ, կարող ես պայմանագիր կնքել և ունենալ հստակ թիվ;

-Նման ինչքան պայմանագրեր գիտենք ՝Ռուսաստան-Բելոռուս,Ռուսաստան-Ուկրաինա. քաղաքական որոշ գործընթացներ են տեղի ունենում և ամեն ինչ փոխվաում է:Նույնը եղավ նաև Հայաստանում՝քաղաքականության ազդեցությամբ Հովիկ Աբրահամյանի ժամանակ ինչ-որ մի պահի իջեցվեց,հետո քաղաքականություն է փոխվում և բարձրանում է…

-Արտաքին քաղաքականության և արտաքին դիվանագիտության հետ կապված գնահատականներից ես զերծ կմնամ, քանի որ դա իմ ոլորտը չէ:Ես որպես տնտեսագետ կգնահատեմ. այս պահին հստակ է,որ կարող են կնքել պայամանագիր,դրանով սահմանվի կոնկրետ ժամկետ,և այդ ժամակետի խախտումը ինքնստինքյան կբերի տույժ-տուգանքների հակառակ կողմին:Այս պարագայում,վստահ եմ,որ եթե ունենանք պայմանագիր,և մինչև ժամկետի ավարտը սակագինը կգործի:Այս պայմաններում խիստ կարևորում եմ,որպեսզի լինի պայմանագրի պայմանների հրապարակայնացումը: Մենք իմանանք ,թե քանի տարի է ,և ինչ գնով է մեզ մատարկարարվելու գազը: Բիզնեսի,ներդրումների խոչընդոտներից առաջինը դա է, երկրորդը՝ներդրումների ապահովագրություն չկա մեր երկրում, որպեսզի ներդրողը հասկանա ,որ ինքը ապահովագրված է,թե ներքին,թե արտաքին: Նույն Ամուլսարի խնդիրը . Ամուլսարի պրոյեկտի մեջ մասնաբաժին ունի նաև Եվրոպայի զարգացման բանկը, որը Համաշխարահային ֆինանսական բուրգի մեջ իր ուրույն տեղն ունի :Այս պարագայում պատկերացնում եք,որ սկսեց Հայաստանի մասին կարծիք գրել,ես չեմ ցանկանա:Իմ քննադատությունները թիրախային են,որ ավելի լավ Հայաստան տեսնեմ:

-Ավելի լավ Հայաստանի մասին խոսեց վարչապետը,ասաց,որ ինչ խոստացել է 100 տոկոսվ կատարվել են: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս մասին: Խոսեց,որ բարձրացել է պոլիկլինիկաների ,ոստիկանության աշխատակիցների աշխատավարձը ,չնայած մի քիչ անհասկանլի է,քանի որ բյուջեում ամրգարված չէ: Սա նշանակում է,որ վճարվում է պարգևավճարների տեսքով:

-Քանի որ բյուջում ամրագրված չէ աշխատավարձերի բարձրացում ,միակ տարբերակը պարգևատրումներն են:Վարչապետի շուրթերից հստակ հնչում է,որ պարգևատրումների մասին չէ խոսքը,աշխատավարձը պետք է բարձրացվի,թե ինչ միջոցներով ,ես հեռանկար չեմ տեսնում ,որ մեր բյուջեն այդ խնդիրը կարող է լուծել: Եկամտահարկի համահարթեցման արդյունքում բյուջեում բացեր է առաջացել, նույն գազի հետ կապված բացեր է առաջացել,նույնը այս ստվերային 50 000 աշխատողը ,որ չկա,տնտեսությունում դա ոնց է երևալու,չի երևալու:Ներդրողները այսօր ներդրում չեն ուզում կատարել՝չկան երաշխիքներ,անկախ դատարանի նկատմամբ մեր երկրում այսօր մեծ պահանջարկ կա, սա ևս շատ կարևոր է ներդրողների համար:Անհասկանալի բռնագանձումները.ես կողմ եմ ՝եթե ինչ-որ մեկը թալանել է երկիրը,ինչ-որ բան խախտել է,ուզում եմ իմանալ ինչի՞ դիմաց են այդ մարդիկ բռնագանձել այդ գումարները:Մյուս խնդիրը՝ինձ համար անընդունելի են քաղաքական հետապնդումները,սա նույնպես վնասում է ներդրումներին:Խոստումների հետ կապված ասեմ՝ցածր էշելոնում ,մակարդակում կաշառակերոություն չեմ նկատում,կոռուպցիոն երևույթների մասին պարզ է ,որ կան:

-Դավիթ Սանասարյանի դեպքը ի նկատի ունեք՞:

-Դատավորների հետ կապված,վերջերս մի դատավորի ձերբակալեցին կաշառք տալու ժամանակ,ակնհայտ է,որ այդ երևույթը կա,չի վերացել:

-Հիմնականում այդ դրսևորումները կատարվում են հիմնադրամների միջոցով:Մի քիչ դժվար է պատկերացնել,որ առավոտյան արթնանում են,և ով ինչքան գումար ունի հասցնում է այնտեղ:

-Այն մարդկանց,ովքեր շտապողականություն ունեն հիմնադրամին մուտքեր անելու համար, կոչ եմ անում,որ իրենք մուտքագրեն զինծառայողների ապահովագրության հիմանդրամին:

-Իրենք շտապում են,թե իրենց շտապեցնում են:

-Այդ հարցի պատասխանը ես չունեմ,բայց եթե մարդիկ ուղղորդվում են,դա ողջունելի չէ,լավ բանի չի տանի:Եթե մադրիկ շտապում են,ապա նրանց նվիրատվությունները պետք է ընդունելի չլինի ,որովհետև շտապող մարդկանց ցանկությունների մեջ ես ազնվություն չեմ տեսնում ,ինչ-որ բան կա թաքնված այդ շտապողականության տակ:Իրենց ակնկալիքնը որն է այդ հիմնադրամներից …

-Որպեսզի ապահովագրեն իրենց բիզնես գործունեությունը կամ հաստատեն լավ հարաբերություններ նոր իշխանությունների հետ:

-Իմ կարծիքով այդ մարդկանց խորը հիասթափություն է սպասվում:Չեն արդարանալու իերնց ակնկալիքները:

-Ինչպե՞ս եք գնահատում,մի քանի ուղղություններով հստակ գորոծողություններ են ՝իսկապես նոր կետից ինչ-որ բան սկսելու մեխանի՞զմն է, նոր 50/50 հաստատելո՞ւ,սեփականաշնորհման վերաբաշխո՞ւմ,թե՞ կա մեծ կամք և ցանկություն բերել ողջ բիզնես համակարգը իրավական դաշտ:

-Որպես տնտեսագետ իմ կողմից դեռ ոչինչ տեսանելի չէ, և դրա արդյուքններն էլ դեռ չկան:

-Վերջին աղմկահարույց գործողություններւ ինչպե՞ս կգնահատեք:

-Խոշոր ձեռնարկությունների ետ կապված հարցրեն ավելի շատ են,քան պատասխանները,դուք եկաք այն պնդմանը,որ ներդրումներր համար մեր երկիրը դառնում է ոչ հուսադրող,վստահություն չունեցող,քանի որ այդ մեծ ընկերությունների նկատմամբ հստակություն էր պետք ,կամ եթե խնդիրները կային,հարկերը թաքցրել էին,ավելի պարզ լիներ,որ բոլորի մոտ հարցեր չլիներ: Մարդկանց մոտ տպավորություն չլիներ,որ իրենք հալածյալներ են:Հակառակը՝մարդիկ պետք է գիտակցեն,որ իրենք պարտավոր են վճարել և հասարակությունը դա տեսնի:Այլ ոչ թե հասարակության մի մասին մոտ կարծիք է ,որ մարդիկ հալածյալ են,մյուս մասի մոտ կարծիք է ,որ այս մարդիկ թալանչիներ էին,ւ են թալանել,թոշակառուների փողերն են տարել:

-Քաղաքացու օրն ենք նշելու,շատերը քննադատեցին,երբ պարզվեց գումար է հատկացվել այդ օրը հատուկ նշելու համար:

-Չմեկնաբանեմ,իմ կարիքը թող իմ մեջ մնա:

-Ձեր համար տոն է և ինչպես եք նշելու՝խաշ ուտելու եք գնալու,խորոված,թե հանդիսության ես մասնակցելու:

-Ես կփորձեմ գիրք կարդալ,խիստ կքննադատեմ իրենց Քաղաքացու օրը,ո՞րն է Քաղաքացու օրը:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք մյուսներին:

-Քանի որ ես որոշել եմ գիրք կարդալ,չեմ էլ կարող պատկերացնել, թե իրենք ոնց են նշելու:Ի՞նչն է հետաքրքիր,գումարը հատկացվել է, որոշել են,որ պետք է նշեն,բայց չկա միջոցառումների ցանկ,վերջանական նպատակն ինչ է ՝ լինելու է համերգ՞,հրավատությու՞ն:Եթե ամեն մարդ յուրովի փորձի նշել այդ Քաղաքացու տոնը,միգուցե քաոսի վերածվի:Պատկերացրեք կրկնվի անցած տարվա արածը՝մարդկանց մի մասը փողոց դուրս գա,խորոված պատրաստի, կամ մյուս մասը ճանապարհ փակի,որոշի ,որ այդ ձևով է ուզում նշել:Հստակ պետք է լինի միջոցառումների ցանկ:

-Երևի կհստակեցնեն:

-Ե՞րբ:Ժամանակ չկա,չկա կազմակերպիչը:

-Ժողովուրդը կա ու կա:

- Ժողովուրդը կա ու կա,բայց ինքնաբուխ տարբերակով կարող է քաոսի վերածվել:Ես բարի ավանդույթի համաձայն որոշեմ ,որ պետք է ճանապարհ փակեմ,ինչ է լինելու՞:

-Կլինի այն,ինչ եղավ:

hayeli.am