Նման տրամադրվածությունն ու մոտեցումը կտրականապես մերժելով պնդում եմ, որ երրորդ հանրապետության հայաստանցին առավել վատ կենսակերպ չունի և առավել ծանր բարոյահոգեբանական մթնոլորտում չի ապրում, քան երկրորդ հանրապետության հայաստանցին՝ ասենք 1941-1945թթ։

Որպես հինմավորում հակված եմ փաստելու հետևյալը։ Մարդկության պատմության ամենամութ ժամանակահատվածում, գլխվորապես Երկրորդ Աշարհամարտի և մասնավորապես՝ Հայրենական Մեծ Պատերազմի տարիներին, Արամ Խաչատրյանը հոգևոր արժեք էր ստեղծում արարելով «Ջութակի Կոնցերտ»-ը, «Գայանե» բալետը, ՀԽՍՀ պետական օրհներգը և «Երկրորդ Սիմֆոնիան»։ Լեզվաբան Ստեփան Մալխասյանցն աշխատում էր իր կյանքի մեծագույն ձեռքբերման՝ «Հայերենի Բացատրական Բառարան»-ի վրա։ Թավջութակահար Սերգեյ Ասլամազյանը ակտիվ ստեղծագործում, կատարում և շրջագայում էր միութենական ռեսպուբլիկաներով։ 
Արվեստի հազարավոր գործիչներ և նվիրյալներ սնում էին Սովետական շարքային քաղաքացուն, ղեկավարությանն ու բանակին հոգևոր արժեքներով, աջակցում ու գոտեպնդում էին նրանց՝ իրապես մութ ու ցուրտ տարիներին։

Հասարակական ընկալումն ու պետական մոտեցումը լինում էր առավել քան ադեկվատ։ Ի գնահատումն այս ամենի, Սովետական պետական բարձրագույն իշխանությունը, վերոնշյալ անձանց և իր ժողովուրդների այլ մշակութային գործիչներին մեծարում էր, շնորհելով պետական բարձրագույն պարգևը՝ Ստալինյան Մրցանակը։ 
Ավելին, արյունալի 1941-ին Հրաչյա Ներսիսյանը, Ավետ Ավետիսյանն ու Համո Բեկնազարյանը, 1938-ին նկարահանված «Զանգեզուր» ֆիլմի համար արժանացան Ստալինյան մրցանակի։

Անհերքելի էր, որ հոգևոր սննդի և բարոյահոգեբանական աջակցության շնորհիվ էր նաև, որ պետական իշխանությունը ինքնավստահ կառավարում էր մարտի դաշտը բոլոր ֆրոնտերով, Սովետական Բանակը գրավում էր Բեռլինը, իսկ հայ զինվորը Քոչարի էր պարում Ռեյխստագի հրապարակում։

Հետևություններն ու զուգահեռնորը թողնում եմ ձեզ...

Սուրեն Սարգսյանի ֆբ էջից