Երբ մշակույթի նախարար նշանակվեց պարոն Արմեն Ամիրյանը, անկեղծ լինեմ, առանձնապես ուրախացա, որ մշակույթի նախարարությունում գոնե ինչ-որ չափով շունչը կփոխվեր։

Մյուս կողմից՝ հասկանալով, որ նորանշանակ նախարարը հեռուստատեսությունից ավելի շատ բան է հասկանում, քան հայ գրականության խնդիրներից ու նպատակներից (հաշվի առնելով նրա երկարամյա փորձը հեռուստառադիո ասպարեզում), հույս չունեի, որ նա մեծ փոփոխություններ կիրականացներ։ Սակայն ի՞նչ է ստացվում, հարգելի նախարար։

Ձեր պատկերացմամբ՝ երիտասարդ գրողներն առավել կարեւոր ու արժեքավոր են, քան ավագները, ուստի պետք է տպագրել, հետո նաեւ թարգմանել հատկապես նրանց։ Վատ չէ՝ ընդհանուր առմամբ։ Ես էլ երիտասարդ ստեղծագործող եմ եւ պետական աջակցությամբ ՀԳՄ «Մուտք» մատենաշարով նոր եմ տպագրել առաջին ժողովածուս, ինչպես նաեւ Լեւոն Անանյանի անվան գրական մրցույթի մրցանակակիր եմ։

Ես լավ եմ գիտակցում, որ գրականությունը շարունակականություն է, սերունդների օղակները միմյանց են կապված, իրարով են պայմանավորված։ Գուցե ԲՀԿ պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը տարին երկու գիրք էլ կարդալու ժամանակ չունի։ Այդ պատճառով է պահանջում պետպատվերով չտպագրել հայատառ գեղարվեստական ստեղծագործություններ։ Այսպիսի ազգային նիհիլիզմ եւ զավեշտ երեւակայելն անգամ անհնարին էր։

Մենք բարձր գրականություն ունենք, որն ստեղծում են հատակում հայտնված գրողները։ Նրանցից շատերն օրվա հացի կարիք ունեն։ Նրանք են կրթական-դաստիարակչական իմաստով ազգի հոգեւոր սերնդափոխությունն ապահովում։ Առանց ավանդույթների՝ նորարարությունն իմաստ չունի, առանց ավագ եւ միջին սերնդի՝ գրական կենդանի ընթացքը։

Չտպագրե՞լ ավագներին, թողնել այս կամ այն՝ գուցե անճաշակ հրատարակչի հույսի՞ն։ Իսկ գիրք կարդացողներն իրականում շատ են, բայց հաճախ գնելու գումար չունեն։ Այո, մերօրյա շոուբիզնեսյան էթիկետը պահանջում է նոր եւ երիտասարդ «ուժեր»՝ դաշտն աշխուժացնելու համար։ Նորերը մերկանալով՝ շատ ավելի դիտարժան են, քան տարեցները։ Դա «աստղ» դառնալու չափանիշներից է։

Պարոն նախարար, մի՞թե շոուբիզնեսյան սխեմաները նույնացնում եք հայապահպանության համազգային խնդիրների հետ։ Նոր մշակված, այսպես կոչված՝ շոուբիզնեսագրական սկզբունքից ելնելով՝ հայ գրողները դուրս են մղվում մշակութային ասպարեզից, չեմ ասում՝ առաջնաբեմից։ Բոլորս գիտենք, որ սրտացավ մտավորականության տեղն արհեստականորեն «շոուբիզնեսով» է կոմպենսացված։

Երկրորդ, եթե նույնիսկ շեշտը դրվում է երիտասարդ տաղանդների աշխարհռչակման վրա, ապա հայտնի չէ, թե ինչ սկզբունքներով են ընտրվելու այդ տաղանդները եւ ինչպես են մատուցվելու արտաքին շուկա։ Երրորդ, առաջնայինը դրսի՞ պահանջներն են, թե՞ մեր ազգապահպանության շահերը։

Գուցե շփոթվա՞ծ էիք, երբ հայտարարեցիք նշված սկզբունքները, որովհետեւ, օրինակ, Հովհ. Թումանյանի թարգմանությունները ռուսերեն շատ անհաջող են առհասարակ, ռուսներն էլ նույնն են ասում Ալ. Պուշկինի ստեղծագործությունների մասին։

Սա նշանակում է, որ թարգմանությունը չափազանց կարեւոր է մշակույթի արտահանման տեսանկյունից, սակայն դա միակ չափանիշը չէ գրողներին բնութագրելու համար։ Դրսի ազդեցությունն էլ միանշանակ չէ։ Վերջինիս «դրական» օրինակը բոլորիս ծանոթ է շոուբիզնեսյան աստղաբույլ-աղբաբույլի գործունեությունից։

Հեռուստատեսային աղբը, կոմերցիան ազգի բթացման ու այլասերման նպատակներին են ծառայում, գրականությո՞ւնն էլ պիտի դառնա այդ կարգի քարոզչության շարունակողը։

Անպարկեշտ գրականությունը, ինչպես անպարկեշտ տեսահոլովակները, միանգամից բուռն արձագանք են գտնում՝ դառնալով պահանջված։ Պահանջված լինելն էլ հարաբերական է։ Բացի այդ՝ գրահրատարակչությանն ուղղված բարեփոխման Ձեր նպատակամղումը որոշ հրատարակչությունների միանգամից դարձնելու է գրական ճաշակ թելադրող եւ պահանջարկ ձեւավորող մարմին։ Իսկ նրանց պահանջարկը շատ դեպքերում պարզունակ է։ Նրանք, այդպիսով, դառնում են հայ գրականության դատավորները, ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ դահիճները։

Հարգելի նախարար, եթե կարծում եք, որ փոփոխություններ են անհրաժեշտ, ապա սկսեք հեռուստատեսության ստամոքսի լվացումից։

Գրողը մարդ չէ՞ Ձեր աչքում, որ այդքան արհամարհական վերաբերմունք եք դրսեւորում դեպի գրականությունը։ Իսկ ի՞նչ են անում հեռուստատեսությունն ու մեդիա դաշտը գրականությունը պրոպագանդելու, ժողովրդին հասցնելու համար։ Ես համոզված եմ, որ եթե անցյալ դարի հայ դասականներն ապրեին մեր օրերում, նրանց էլ կշրջանցեին։ Դժվար թե նրանք էլ համազգային ճանաչում եւ փառք վայելեին։

Հազարամյակներով հարուստ եւ բարձրարվեստ գրականություն ենք ստեղծել, ինչպե՞ս եղավ, որ հիմա այլեւս գրողներ չունենք, եւ ազգի ջիղը ցամաքել է։ Ի՞նչ հրաշքով այդ ջիղը հասավ մեր օրերն ու հանկարծ ամլացավ։

Կարծում եք՝ մեր ժողովուրդը կմարսի՞ այդքան գարշելի հոգեւոր սնունդը։ Սխալ ծայրից եք սկսել, պարոն նախարար։ Մինչդեռ մեր երկրի ներսում այնքա՛ն գործ կա անելու, ճշմարիտ լուծման այնքա՛ն հարցեր...

Անահիտ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ-ԱՆՏՈՆՅԱՆ

Նյութի աղբյուրը ` hraparak.am