Հոգուս մեջ մի անհաշտ լռություն աղաղակում է, երբ նայում եմ նրանց նկարներին, և այդ խռովքը երբեմն ինձ հետ դպրոցի ճանապարհին է, երբ մենք միասին ենք` երբեմն հանգիստ զրուցելով, երբեմն շտապ քայլելով, երբեմն էլ` պատահական մեր կողքին կանգնած մեքենայի ուղևորուհիները դառնալով: Պատահում է, երբ մտնում եմ ուսուցչանոց, հայացքս հառում եմ դեպ այն կողմը, որտեղ սովորաբար նստում է նա` մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի ուսուցչուհի Լյուդմիլա Ավագիմյանը` երկու նահատակ եղբայրների քույրը: Նա միշտ էլ լուրջ է, հավասարակշիռ, չափի զգացումով, զուսպ կեցվածքով, մանկավարժին հարիր պահվածքով, այս մեծագույն ցավը անթեղած հոգում:
Ես զրուցում եմ նրա հետ, մի պահ քարանում է հայացքը, մեծագույն վիշտը նրան տանում է դեպի այն հեռավոր օրերը, այն սեպտեմբերի սկիզբը, որ դպրոցի զանգի ղողանջներին փոխարինել էր սարսափելի գույժը` կրսեր եղբոր` Սամվելի` Չլդրանի պաշտպանական մարտերում զոհվելու մասին: Դիրքերում մենակ մնացած ազատամարտիկը վերջին փամփուշտն իր համար պիտի օգտագործեր` թշնամու ձեռքը չընկնելու համար:

Մի պահ լռում է, խոսքերն այն չեն, որ կարողանան սփոփել նրան, լռում է, ու այդ լռությունն ինձ տանում է այն նույն 92 թվականի նոյեմբերի 22-ը, ընդամենը 82 օր անց, նորից բոթաբեր լուր` ավագ եղբոր` Վաչագանի զոհվելու մասին Բաշ-Գյունեփայայի համար մղվող մարտերում: Եվ տարիներ անց մտերիմ ընկերը, վիշտը սփոփելու համար, իր նորածին մանկանը Վաչե պիտի կոչեր նրա անունով:
Նորից խոսքերը կորցնում են իրենց արժեքը, բառերը խուլ հառաչում են` իրենց տեղը չգտնելով, քարանում է սիրտդ, այդ ինչպես է մարդը դիմանում, երբ աղաղակելն էլ անօգուտ է, Աստված կանչելն էլ` անիմաստ, ահեղադղորդ գոռալն էլ քիչ է, ուզում ես հանդարտեցնել հոգիդ, փրկության ճանապարհը դառնում է այն խուլ լռությունը, որ երկուսիս համրացնում է:
Նոր օրերում ես տեսնում եմ մեր դպրոցի շրջանավարտին` Լյուդմիլայի կրտսեր եղբոր անունով կնքված Սամվել որդուն, որ զինվորական պարտադիր ծառայությունից հետո մնաց հայոց բանակում: Այն ծանր ապրիլյան օրերին մայրական մղկտացող սիրտը ձայն չհանեց, նա լուռ էր, ինչպես միշտ, իսկ այդ լռությունն ամեն ինչ ասում էր:
Իմ հիշողության մեջ, դեռ կենդանության օրոք, այս երկու եղբայրների մայրն է…96-ին օտար ափերից վերադառնալուց հետո չճանաչեցի, միանգամից ծերացած տեսա նրան, բայց իմ մտապատկերում մնաց այն երիտասարդ տարիների ժպտադեմ կինը:
Հարցերս կցկտուր են դառնում… Արցախյան պատերազմից հետո հեռուներում ապաստան գտած մեր ուսուցչուհու ընտանիքի վերադարձը հայրենիք ամենահուսալին էր: Նորից տուն եկան, իրենց հարազատ տունը, նա եկավ, որ նորից դպրոց մտնի և մոտիկ լինի Ստեփանակերտի հուշահամալիրում հանգչող հարազատների շիրիմներին:
Նատաշա Պողոսյան