«Ժամանակ» թերթը զրուցել է Ազգային անվտանգության ծառայության նախկին ղեկավար, ՀՀ հատուկ հանձնարարություններով նախկին դեսպան, Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի առաջատար վերլուծաբան Դավիթ Շահնազարյանի հետ:

Պարոն Շահնազարյան, ինչպիսի՞ ամրագրումներ կարող ենք կատարել դեկտեմբերի 19-ին կայացած Սարգսյան-Ալիեւ հանդիպումից՝ նկատի ունենալով, որ ի սկզբանե էլ կարծես մեծ լավատեսություն չկար բուն ԼՂ հարցի բանակցային գործընթացի առաջընթացի առումով, սակայն ակնկալվում էր, որ գոնե սահմանային լարվածության հետաքննման մեխանիզմների շուրջ կլինի որոշակի առաջընթաց:

Հանդիպումը ճիշտ հասկանալու համար ես այն կբաժանեի 3 փուլի՝ մինչ հանդիպում, բուն հանդիպում եւ հանդիպումից հետո:

Մինչ հանդիպում. մի քանի իրադարձություններ, որոնք ուղղակիորեն ազդում էին հանդիպման օրակարգի եւ ընթացքի վրա: Մինչ այդ Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսում 2 կոնգրեսականների՝ Ռոյսի եւ Էնգելի նախաձեռնությամբ շրջանառության մեջ էր դրվել մի փաստաթուղթ, որը հետագայում 80 կոնգրեսականներ ստորագրեցին, որի կետերը հետեւյալն էին. կապված ԼՂ հակամարտության շփման գծի հետ՝ պետք է դիպուկահարները հեռացվեն, պետք է համապատասխան տեխնիկական սարքավորումներով վերահսկողություն սահմանվի շփման գծի վրա, եւ ԵԱՀԿ դիտորդական առաքելությունը պետք է էապես համալրվի, ինչը, իհարկե, շատ լուրջ անհանգստություն է պատճառում Ադրբեջանին:

Երկրորդ՝ ինչ տեղի ունեցավ դրանից հետո. Լեռնային Ղարաբաղի հանրաքվեի օրը նշվեց ԱՄՆ Կոնգրեսում, որին ներկա էր ԼՂՀ արտգործնախարար Կարեն Միրզոյանը: Տեղի ունեցան մի շարք հանդիպումներ ԱՄՆ կոնգրեսականների հետ, բայց ամենակարեւորն այն էր, որ հանդիպում տեղի ունեցավ նաեւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի նախագահող Ջեյմս Ուորլիքի հետ: Ադրբեջանը բարձրացրեց մեծ աղմուկ, ըստ էության ասվեց, որ Ուորլիքը պետք է շուտով հեռացվի, ինչը անմիջապես պաշտոնապես հերքվեց Միացյալ Նահանգների կողմից: Շատ հատկանշական է, որ դրանից անմիջապես հետո Ջեյմս Ուորլիքը հարցազրույց տվեց ադրբեջանական մամուլին, որտեղ հայտնվեց մի շատ կարեւոր նոր տարր. Ուորլիքը խոսեց կարգավորման սկզբունքների՝ ուժի չկիրառման սկզբունքի մասին՝ չանդրադառնալով ոչ ինքնորոշմանը, ոչ տարածքային ամբողջականությանը, եւ դրան ավելացրեց ուժի կիրառման սպառնալիքի բացառման սկզբունքը, որը Հելսինկյան եզրափակիչ փաստաթղթի մեկ այլ սկզբունք է: Դա, ըստ էության, շատ լուրջ նախազգուշացում էր Բաքվին:

Այս ֆոնին դրանից հետո Ադրբեջանը սկսում է հանդիպումից առաջ հասկանալ, որ այն չի ընթանալու իրեն ցանկալի սցենարով, որ այդ հանդիպման հիմնական հարցը լինելու է շփման գծի վիճակը եւ վերահսկման մեխանիզմների ստեղծումը, այսինքն՝ դա բացարձակապես չի համապատասխանում Ադրբեջանի որդեգրած քաղաքականությանը, եւ լարվածությունը մեծացնում է շփման գծի վրա: Ես վստահ եմ՝ շատ լավ հասկանալով, որ Ադրբեջանը նույնիսկ հանդիպման օրը կարող էր լուրջ խնդիրներ առաջացնել շփման գծում, Սերժ Սարգսյանը Պաշտպանության նախարարությունում անցկացնում է խորհրդակցություն, որից հետո ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը մեկնում է Ղարաբաղ: Սա շատ հստակ ուղերձ էր Իլհամ Ալիեւին, որ մենք գիտենք՝ դու ինչեր ես ծրագրում (մինչ այդ հայտնվեց տեղեկատվություն, որ Ադրբեջանը իր զրահատեխնիկան, մասնավորապես՝ տանկերը մոտեցրել է առաջնագծին), այսինքն՝ սա հստակ եւ բաց մեսիջ էր, որ մենք պատրաստ ենք: Սա այն մթնոլորտն էր, որն արդեն ինքնին շատ մեծ ճնշում էր Ալիեւի վրա, որովհետեւ թե օրակարգը, թե թեման, մեղմ ասած, բացարձակապես նրա սրտով չէին:

Շատ կարեւոր եմ համարում, որ տեղի է ունեցել առանձնազրույց Սերժ Սարգսյանի եւ Իլհամ Ալիեւի միջեւ, որից հետո Ալիեւը հեռացել է, իսկ Սարգսյանը շարունակել է շփվել եռանախագահների եւ Կասպրշիկի հետ: Կարծում եմ, որ, այո՛, հիմնական խնդիրը եղել է շփման գծի վերահսկման մեխանիզմների հաստատման հարցը: Եռանախագահողների այս քաղաքականությունը, ես կարծում եմ, չափազանց արդյունավետ է, որովհետեւ այժմ կարգավորման մասին խոսելը իրատեսական չէ աշխարհաքաղաքական այս իրավիճակում:

Երկրորդ՝ եռանախագահողների հայտարարության մեջ նույնպես առաջին կետով ամրագրված էր շփման գծի հարցը (սա ասելով՝ ես նկատի ունեմ նաեւ Ադրբեջան-Հայաստան սահմանում տիրող իրավիճակը): Այնուհետեւ խոսվել է կարգավորման մասին, եւ արձանագրվել են այդ տարաձայնությունները: Դրանից անմիջապես հետո ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանն է հայտարարություն անում եւ մեկ անգամ եւս ամրագրում, որ Հայաստանն իր համաձայնությունը տվել է, այսպես կոչված, նորացված սկզբունքներին, այսինքն՝ 3 սկզբունքներին եւ 6 տարրերին:

Ես կարծում եմ, որ վերադառնալուց հետո Ալիեւը հասկանում է, որ բավական բարդ իրավիճակում է հայտնվել, արդեն փակուղային է դառնում իր քաղաքականությունը, եւ ռուս-թուրքական լարվածության հետ կապված նրա ծանր իրավիճակին ավելանում է մանաթի սրընթաց արժեզրկումը՝ այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանի ԿԲ-ն հայտարարում է, որ մանաթն անցնում է լողացող կուրսի: Սակայն մենք շատ լավ գիտենք, որ մանաթը լողալ կարող է միայն նավթային միջավայրում, եւ ես կարծում եմ՝ այդ արժեզրկումը շարունակվում է: Ու հանկարծ հայտարարություն է անում Ադրբեջանի արտգործնախարար Մամեդյարովը: Այդ հայտարարության հիմնական կետը հետեւյալն է. ասվում է, որ Ադրբեջանը, հիմնվելով Մադրիդյան նորացված սկզբունքների վրա, պատրաստ է սկսել աշխատել մեծ համաձայնագրի վրա: Նմանատիպ հայտարարություն Ադրբեջանն առաջին անգամ է հնչեցնում: Սա ուղղակի վերջին հույսն է՝ փոխելու եռանախագահողների օրակարգը, փորձելու սկսել բուն համաձայնագրի վրա աշխատանք, որպեսզի չկասեցվի այն, ինչն արդեն թափով ընթանում է ԱՄՆ նախաձեռնությամբ, այսինքն՝ շփման գծի հարցը:

Էդվարդ Նալբանդյանը անմիջապես այդ հանդիպումից հետո հայտարարեց, որ Ադրբեջանի կողմից սահմանային էսկալացիան ապտակ էր միջնորդներին: Արդյոք սա չի՞ վկայում այն մասին, որ հայկական կողմը այս հանդիպումից հետո սրտնեղված էր ձեռք բերված համաձայնությունից:

Բացարձակապես, ընդհակառակը՝ ես կարծում եմ, որ հայկական կողմը այս հանդիպումից ստացավ առավելագույնը ակնկալածից: Նրանք հետո են հասկացել իրենց վիճակի ողջ ծանրությունը, որովհետեւ Մամեդյարովի հայտարարությունն արվեց Բաքվում, դե, թող ասեին Բեռնում: Ադրբեջանը մի շատ ծանր հարված էլ ստացավ՝ այնտեղից, որտեղից ընդհանրապես չէր սպասում՝ Մեծ Բրիտանիայի կողմից, երբ Լոնդոնի Չաթեմհաուս է հրավիրվում ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը, որից հետո այցելում է բրիտանական պառլամենտ, ինչի մասին ադրբեջանական մամուլը շատ կարճ բաներ գրելուց հետո լռեց: Եվս մի հետաքրքիր դիտարկում. Բեռնի հանդիպման ժամանակ ադրբեջանական մամուլը տեղեկատվությունը վերցնում էր հայկական աղբյուրներից, ավելի շուտ՝ ՀՀ պաշտոնական հաղորդագրություններից»: